Twee dagen na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 roepen Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uit. Het duurt nog weken voordat de eerste geallieerde troepen arriveren.

In de maanden na de verklaring van de onafhankelijkheid groeit de steun voor de Republiek. Indonesische bestuursambtenaren leggen een eed van trouw af, nationalistische leiders zetten nationale comités op en Republikeinse jongeren organiseren zich in milities. In veel steden nemen zij met geweld de macht over. Britse geallieerden, die als eersten in Java landen en later Nederlandse troepen hebben de grootste moeite om de terreur in te dammen.

Begin 1947, wanneer Oorthuys en Breijer aankomen, is Jakarta (Batavia) een gespleten stad: een deel wordt bestuurd door de Nederlanders, in de andere helft zijn veel bestuursdiensten nog in handen van Republikeinen. Het is betrekkelijk rustig in de stad. Maar haar inwoners zijn getekend door strijd en uitputting én door revolutionair elan en zelfbewustzijn.